σφάγνο

Το μοναδικό γένος της οικογένειας των Σφαγνιδών (βρυόφυτα), του οποίου πολυάριθμα είδη και περί τις 500 ποικιλίες φυτρώνουν συνήθως εκεί όπου επικρατούν συνθήκες κορεσμού του ατμοσφαιρικού αέρα με υγρασία (υγροί τόποι, νερά, που λιμνάζουν, εδάφη με τέλματα) στα οποία και δημιουργούνται συχνά, σε μεγάλη έκταση, πυκνές αποικίες. Βρυόφυτα πολύ συγγενικά με τα φυλλόβρυα, τα σ. αποτελούνται από ένα βλαστό, σε κάθετη τομή του οποίου διακρίνονται μία άχρωμη κεντρική ζώνη ή κεντρικός κύλινδρος, μια ενδιάμεση και μια περιφερειακή ή φλοιώδης από νεκρά κύτταρα με κύρια λειτουργία την απορρόφηση του νερού. Τους κεντρικούς βλαστούς και τις διακλαδώσεις καλύπτουν μικροσκοπικά φύλλα, σε διάταξη τριών σειρών αποχρωματισμένα ή σχεδόν αποχρωματισμένα εξαιτίας της παρουσίας μεγάλων διαφανών κυττάρων, κενών από κάθε περιεχόμενο. Τα κύτταρα αυτά κατέχουν τους ενδιάμεσους χώρους ενός λεπτού δικτύου, σχηματισμένου από πολύ μικρά ζωντανά κύτταρα, εφοδιασμένα με πρωτόπλασμα και χλωροφύλλη (χλωροκύσεις). Η ειδική αυτή ανατομική διάπλαση χαρακτηρίζει έναν πραγματικό υδροφόρο ιστό με τον οποίο τα πολυάριθμα άτομα που συγκροτούν τις αποικίες των σ. ή σφαγνώδη λιβάδια, ενεργούν όπως ένα σφουγγάρι, δηλαδή απορροφούν και συγκρατούν την υγρασία. Καθώς τα κατώτερα τμήματα των μικρών τους στελεχών γέρνουν, νεκρώνονται και επακολουθεί η αποσύνθεση τους. Στο μεταξύ όμως πολλαπλασιάζονται και τα κλαδιά των νεώτερων βλαστών, ώστε αδιάκοπα να αναπτύσσονται σε εκτάσεις συνεχώς μεγαλύτερες, που συχνά φτάνουν την επιφάνεια πολλών τετραγωνικών χιλιομέτρων, όπου π.χ. οι πεδιάδες της κεντρικής και της βόρειας Ευρώπης και της Ισλανδίας. Κατά την άνοιξη και το καλοκαίρι εμφανίζονται, ανάμεσα στις τούφες που σχηματίζουν οι ανώτεροι κλαδίσκοι, οι σποριόκαψες, οι οποίες είναι καστανόμαυρες σφαιρικές και στηρίζονται πάνω σε κοντό ψευδοπόδιο. Από τη σποριόκαψα βγαίνουν τα σπόρια, που είναι προϊόντα της εγγενούς δραστηριότητας των σ., και τα οποία φυτρώνουν, δίνουν πρωτόνημα και βλαστό, εξασφαλίζοντας έτσι τη διάδοση τους. Από τη μεγάλη μάζα των ξερών σ., που μαζεύονται κάτω από τους σφαγμώνες, σχηματίζονται έπειτα από σχετική διαδικασία, σπουδαία κοιτάσματα τύρφης. Υπενθυμίζουμε ακόμη τη μεγάλη χρησιμοποίηση των σ. στην ανθοκομία, κυρίως για την καλλιέργεια εξωτικών φυτών στα θερμοκήπια, χάρη στην ικανότητά τους να συγκρατούν το νερό για αρκετό χρόνο. To φυτό σφαγνό. Μεγέθυνση τμήματος του Σφαγνού.

* * *

το, Ν

βλ. σφάγνος.